انواع سوند و کاربرد های آن ها

انواع سوند

انواع سوند از جمله تجهیزات پزشکی پرکاربرد هستند که برای تخلیه ادرار، تزریق دارو یا مایعات و دیگر موارد درمانی به کار می‌ روند. این وسایل بسته به نوع کاربرد، به دسته‌ های مختلفی مانند سوند فولی، سوند نلاتون، سوند حالب و سوند معده تقسیم می‌ شوند.

آشنایی با انواع سوند و کاربردهای هرکدام، به بیماران، پرستاران و پزشکان کمک می‌کند تا انتخاب دقیق‌ تری داشته باشند و از بروز عوارض احتمالی جلوگیری کنند. سوند یا کاتتر در حوزه پزشکی به عنوان ابزاری حیاتی و پرکاربرد شناخته می‌ شوند. این ابزار پزشکی جهت تخلیه و مدیریت ادرار استفاده می‌ شود.

در بخش ابتدایی، به طور کامل انواع سوند ها را مورد بررسی قرار می‌ دهیم، از جمله سوند ادراری، سوند معده، سوند قلبی، سوند تنفسی و سوند عروقی. هر نوع سوند شامل کاربردها و نیازهای خاص خود است که همگی به طور جداگانه بررسی خواهند شد.

در ادامه، به بررسی مسائلی همچون، علت نشتی سوند ادراری، علت نیامدن ادرار بعد از کشیدن سوند، عوارض سوند ادراری، شیوه های مراقبت بعد از کشیدن سوند و نکات مهم و راهنمایی‌ های عملی برای استفاده ایمن و موثر از سوندها خواهیم پرداخت.

این اطلاعات، کمک می‌ کند تا در ارائه مراقبت به بیماران، عوارض و مشکلات مرتبط با سوندها را کاهش داده و استفاده بهینه از آن ها را بهبود بخشیم. در نتیجه، آشنایی کامل با انواع سوند ها و بهره‌ برداری صحیح از آن ها، از اهمیت بالایی برخوردار است.

سوند چیست و چه کاربردی دارد؟

سوند یک لوله باریک، نرم، انعطاف پذیر و عموما از جنس سیلیکونی یا لاتکس است که به انوع و اقسام‌ مختلفی تقسیم می شود. بسته به اینکه در چه مواردی می خواهید از سوند استفاده کنید، نوع و جایگذاری سوند متفاوت است. از سوندها برای موارد مختلفی استفاده می شود. برخی از این موارد عبارت اند از:

  • تخلیه ادرار
  • ناتوانی در رفتن به سرویس بهداشتی و مشکل در تخلیه
  • تخلیه و ساکشن کردن ترشحات در بینی، معده و…
  • گرفتن نمونه ادرار
  • تغذیه به افراد بزرگسال و نوزادانی که قادر به خوردن غذا نیستند

سوند ها بر اساس کاربردشان به چند مورد تقسیم می شوند. توجه به این نکته ضروری است که بهتر است عمل سوند گذاری به وسیله پزشک یا پرستار انجام شود. همچنین در صورت آموزش پرستار به بیمار جهت سوند گذاری خود بیمار نیز می تواند این عمل را انجام دهد.

  1. انواع سوند ادراری
  2. سوند معده
  3. سوند رکتال
  4. سوند ساکشن
  5. سوند قلبی
  6. سوند تنفسی
  7. سوند عروقی

پرکاربرد ترین سوندهایی که در بیمارستان ها، مراکز درمانی و به طور شخصی در منزل استفاده می شوند، انواع سوند ادراری هستند. هدف کلی این سوندها، جمع آوری و نگهداری ادرار و تخلیه کردن آن ها می باشد.

گاهی به دلایل مختلفی، افراد قادر به خارج کردن ادرار خود نیستند و از آن جایی که نگهداشتن ادرار، سبب فشار و صدمات زیادی به کلیه می شود، لذا استفاده از این سوند ها کمک شایانی به این دسته از افراد می کند. برای افرادی که ناتوانی دفع ادرار،‌ چه به صورت دوره کوتاه مدت و یا چه بلند مدت، دارند، استفاده از سوند امری مهم و ضروری به شمار می رود.

این سوندها به وسیله مجاری ادراری داخل مثانه قرار می گیرند و به کمک کیسه ادرار از بدن خارج و تخلیه می شوند. این سوندها دارای طول بلند و جنس انعطاف پذیر و نرم هستند. سوندهای ادراری به نوبه خود به چند نوع تقسیم می شوند که عبارت اند از:

نوعی سوند داخلی بوده که در مثانه جایگذاری می شود و ادرار را دفع می کند. این سوندها در مقایسه با سوندهای فولی قیمت کمتری دارند. از جنس pvc بوده و در دو نوع زنانه و مردانه تولید می گردند. نلاتون یک سوند موقت است و برای استفاده در مدت زمان های کوتاه و برای تخلیه ادرار به کار می رود.

همچنین در مواقع نمونه گیری ادرار که نیاز به بررسی ادرار است و فرد به خودی خود نمی تواند دفع ادرار داشته باشد، از این نوع سوند استفاده می شود. این دسته از سوندها به دلیل خاصیت آلرژی زا بودن، نباید بیشتر از یک بار استفاده شوند؛ زیرا سبب التهاب و عفونت می شوند.

به همین دلیل به این سوندها، سوند موقت و یکبار مصرف می گویند. این کاتتر در سایزها و رنگ های مختلف تهیه می شوند که در جدول زیر قابل مشاهده می باشد.

نلاتون ۸ نلاتون ۱۰ نلاتون ۱۲ نلاتون ۱۴ نلاتون ۱۶ نلاتون ۱۸
آبی مشکی سفید سبز نارنجی قرمز
سایز بندی سوند نلاتون

سوند فولی:

به این سوندها، سوند داخلی دائمی می گویند که برای مدت زمانی طولانی مورد استفاده قرار می گیرد. این سوند ها از جنس سیلیکون بوده و در دو نوع سه راه و دو راه تولید می گردند. دو لوله انعطاف پذیر هستند که انتهای آن ها باز بوده و طول یکی از دیگری کوتاه تر است.

لوله اول به کیسه ادرار متصل می شود و لوله دوم به یک بالون ‌پلاستیکی مانند بادکنک که از آب استریل پر شده است وصل می شود. این عمل باعث شده که سوند کاملا در مثانه قرار گرفته و خارج نشود.‌

  • هنگام کلیه اعمال جراحی و هنگام بستری شدن و بیهوشی
  • در بیماران دچار سرطان ‌پروستات
  • افرادی که دچار ضایعه نخاعی هستند و نمی توانند سونداژ خود را تعویض کنند
  • در افرادی که به دلیل آسیب های کلیوی، نیاز است ادرار آن ها به طور منظم اندازه گیری و بررسی شود
  • در قبل و بعد از عمل سزارین

همانند سوند نلاتون، سوند فولی نیز دارای سایز های مختلفی است که از سایز ۱۰ شروع شده و تا‌ سایز ۲۴ میرسد. در جدول زیر رنگ بندی کاتتر و سایز سوند فولی را مشاهده می کنید.

سوند فولی ۱۰ سوند فولی ۱۲ سوند فولی ۱۴ سوند فولی ۱۶ سوند فولی ۱۸ سوند فولی ۲۰ سوند فولی ۲۲ سوند فولی ۲۴
مشکی سفید سبز نارنجی قرمز زرد بنفش آبی

سوند کاندومی (کاندوم شیت):

بر خلاف دو نوع دیگر سوند ادراری ذکر شده، کاندوم شیت یا سوند کاندومی، یک نوع سوند خارجی است. این نوع سوند از جنش لاتکس طبیعی بوده و از نظر شکل ظاهری، مانند کاندوم معمولی می باشد که روی آلت، قرار می گیرد و بوسیله‌ یک چسب، روی بدن فیکس می شود. از طریق انتهای کاندوم شیت که یک سر دارد، کیسه ادرار متصل شده و ادرار جمع آوری می گردد. این سوند اختصاصا برای آقایان است و کاربری راحتی دارد. موارد استفاده از کاندوم شیت عبارت اند از:

  • برای بیمارانی که دچار تکرر ادرار هستند.
  • بیماران دچار زوال عقل و فراموشی که نمی توانند ادرار خود را کنترل کنند
  • افرادی که بی اختیاری ادرار دارند
  • بیماران دارای ضعف جسمانی، معلولین و جانبازان
  • در صورتی که فرد دچار عفونت های ناشی از سوند های موقت و دائمی شده و استفاده از آن ها، برای او مقدور نیست؛ از کاندوم شیت استفاده می شود.

کش سوند (Catheter) یک دستگاه نازک و انعطاف‌ پذیر است که برای وارد کردن به داخل یک لوله یا مجرای بدنی مورد استفاده قرار می‌ گیرد. کش سوند معمولا از جنس لوله انعطاف‌ پذیری تهیه می‌ شود که از پلاستیک، لاستیک یا سیلیکون ساخته شده است.

استفاده از کش سوند در حوزه‌ های مختلف پزشکی رایج است. برخی از موارد استفاده از کش سوند عبارت اند از:

استفاده از کش سوند باید توسط متخصصین پزشکی انجام شود، زیرا نیاز به تکنیک و دانش خاصی دارد و استفاده نادرست می‌ تواند به مشکلات و عوارض جدی منجر شود.

انواع سوند ادراری، همانند هر جسم خارجی که به بدن وصل می شود، می تواند سبب ایجاد مشکل شود. مهم ترین عارضه‌ای که سوند می تواند ایجاد کند، التهاب و عفونت های ادراری هستند.

یکی از عوارض شایع سوند ادراری عفونت مجاری ادراری است. وجود سوند در داخل مجرای ادراری می‌ تواند محل مناسبی برای رشد باکتری‌ ها و ورود عفونت به دستگاه ادراری فراهم کند.

علائم عفونت ممکن است شامل تب، درد و سوزش در هنگام ادرار، تغییر در رنگ ادرار و بوی نامطبوع باشد. در صورت بروز این علائم، لازم است به پزشک مراجعه و درمان مناسب را دریافت کنید.

قرار دادن و کشیدن سوند ادراری به طور نادرست یا بدون توجه به نکات بهداشتی ممکن است باعث آسیب به مجرای ادراری گردد که در نهایت منجر به عوارض سوند ادراری خواهد شد.

این آسیب می‌ تواند شامل خراش‌ ها، تماس بیش از حد با دیواره مجرای ادراری و یا تهاجم به بافت‌ های اطراف باشد. آسیب به مجرای ادراری ممکن است علائمی مانند خونریزی، درد شدید، تورم و عفونت را به همراه داشته باشد.

در برخی موارد، سوند ادراری ممکن است باعث نشتی ادراری شود. این نشتی می‌ تواند به دلیل استفاده از سایز نامناسب سوند، عدم تثبیت مناسب سوند یا انسداد مجرای ادراری باشد. نشتی ادراری می‌ تواند باعث اضطراب، عدم راحتی و عدم توانایی در کنترل ادرار شود.

وجود سوند در مجرای ادراری ممکن است باعث تحریک ادرار شود و فرد را به ادرار کردن تشویق کند. این می‌ تواند منجر به ادرار زیاد و تکرر ادرار شود و باعث عدم راحتی و اختلال در زندگی روزمره باشد.

مهم است که در صورت بروز هرگونه عارضه یا علامت ناگوار پس از استفاده از سوند ادراری، به پزشک مراجعه کنید تا مشکل را ارزیابی کند و درمان مناسب را تجویز نماید.

بررسی علت نشتی سوند ادراری

نشتی سوند ادراری ممکن است به چندین عامل، مربوط باشد. در ادامه، مهم ترین علت نشتی سوند ادراری را توضیح خواهیم داد:

سوند ادراری زنان یک نوع کش سوند است که به طور خاص برای تخلیه ادرار از مثانه زنان استفاده می‌ شود. در ادامه، به برخی جنبه‌ ها و کاربرد های سوند ادراری زنان اشاره می‌ کنم:

سوند ادرار زنان معمولا از جنس لاتکس یا سیلیکون ساخته می‌ شود. این سوند دارای جنسی انعطاف‌ پذیر و نازک است تا بتواند به راحتی از طریق اجزای داخلی مثانه و ادرار چشمه وارد شود.

سوند ادراری زنان در برخی از شرایط خاص به کار می‌ رود. این شرایط عبارت‌ اند از:

برای وارد کردن سوند ادرار زنان، ابتدا بیمار در وضعیت مناسب قرار می‌ گیرد. سپس سوند با مراعات بهداشت دستی و کشیدن پوشش محافظ روی آن به آرامی و با استفاده از ژل محلول آنتی‌ سپتیک به داخل ادرار چشمه و سپس مثانه وارد می‌ شود.

پس از وارد کردن سوند، باید آن را به درستی نگهداری و مراقبت کرد. این شامل تغییر منظم سوند، رعایت بهداشت دستی، انجام شست و شو و مراقبت از منطقه ادرار چشمه و تغییر پوشش محافظ است.

در هر صورت، استفاده از سوند ادرار زنان نیازمند دقت و تخصص است و باید توسط پزشک یا پرستار متخصص انجام شود.

عکس سوند زنانه

از سوند ادراری استفاده کنیم یا سوند کاندومی؟

جواب این سوال بستگی به نظر پزشک و موقعیت بیمار دارد. به عنوان مثال، در مواردی که فرد نیاز به بستری شدن دارد، سوند های ادراری (فولی) به کار گرفته می شود.

استفاده از کاندوم شیت، سبب به حداقل رساندن و جلوگیری از عفونت های دستگاه ادراری می شود. همچنین همان طور که در بالا در مورد عوارض سوندهای ادراری خارجی گفته شد، سوند کادوم، نیازی به وجود پرستار یا پزشک ندارد و بیمار به تنهایی‌ می تواند از آن استفاده کند.

راحتی، نصب آسان، بدون درد و خونریزی بودن آن سبب شده، بیماران تمایل بیشتری برای استفاده از این سوند داشته باشند.

درصورت بروز عوارض،چه‌ زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

  1. اگر از زمان وصل کاتتر به ادرار، تا حدود ۶ ساعت جریان ادرار به داخل کیسه ادراری، ادامه نداشت
  2. سوزش، فشار، درد شدید در ناحیه پیش آب راه، مثانه و زیر شکم
  3. وجود خون در ادرار
  4. علائمی همچون تب، استفراغ، سرگیجه و تهوع

علت نیامدن ادرار بعد از کشیدن سوند چیست؟

علت نیامدن ادرار بعد از کشیدن سوند می‌ تواند به عوامل مختلفی بستگی داشته باشد. در زیر، دو عامل اصلی که می‌ توانند باعث نیامدن ادرار پس از کشیدن سوند شوند را توضیح می‌ دهیم:

یکی از عوامل شایع که می‌ تواند منجر به نیامدن ادرار پس از کشیدن سوند شود، انسداد مجرای ادراری است. انسداد می‌ تواند در داخل مجرای ادراری (مانند تشکیل سنگ، خونریزی، گره‌ های توموری) یا خارج از آن (مانند تنگی در روده‌ ها، توده‌ های مزمن در مثانه یا تنگی در دهانه‌ ادراری) رخ دهد. این انسداد باعث می‌ شود که ادرار به‌ طور کامل از بدن خروج نکند و در نتیجه، موجب علت نیامدن ادرار پس از کشیدن سوند شود.

اختلالات نورولوژیک نیز می‌ توانند منجر به علت نیامدن ادرار پس از کشیدن سوند شوند. برخی از این اختلالات شامل اختلالات عصبی در سیستم عصبی مرکزی (مانند اختلالات نخاعی) و اختلالات در عصب‌ های محیطی (مانند اختلالات نرساندن پیام‌ های عصبی به عضلات مسئول تخلیه ادرار) می‌ شوند.

این اختلالات می‌ توانند باعث ضعف عضلات تخلیه ادراری شوند و در نتیجه، ادرار قادر به خروج از بدن نمی‌ شود. در هر صورت، در صورت نیامدن ادرار پس از کشیدن سوند، مهم است که به یک پزشک متخصص یا پرستار مراجعه کنید تا علت این مشکل مورد بررسی قرار گیرد و تدابیر لازم برای رفع آن اتخاذ شود.

پزشک ممکن است نیاز به انجام آزمایشات تشخیصی بیشتر داشته باشد تا علت دقیق نیامدن ادرار را تشخیص دهد و درمان مناسب را تجویز کند.

از دیگر انواع سوند هایی که در بیمارستان ها و مراکز درمانی برای تغذیه و تخلیه مواد از معده استفاده می شود، سوند معده (نازوگاستریک یا Ng tube) است. این سوند، یک لوله بلند، باریک و نرم است که روی آن در فواصل معینی نشانه گذاری هایی (خطوط رادیواپک) برای طراحی شده است.

کاربر سوند معده چیست و مناسب چه کسانی است؟

  • مناسب افرادی که در حالت بیهوشی و نیمه بیهوشی قرار دارند
  • گزینه مناسب برای کسانی که اختلال در بلع دارند (مانند افراد دچار پارکینسون و افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند)
  • برای افرادی که دچار آسیب های شدید گردنی شده اند
  • برای دادن مایعات، غذا و دارو از این لوله استفاده می شود
  • تخلیه مسمومیت ها، خون و ترشحات از معده
  • نمونه برداری مقداری از معده برای انجام آزمایشات

نکته: برای تغذیه دادن به نوزادان و اطفال، نباید از سوند معده استفاده شود. سوند تغذیه نوزاد یا فیدینگ تیوب وسیله ای است که برای نوزادان نارس و نوزادانی که نمی توانند از راه دهان غذا بخورند، طراحی شده است.

همانند سوند ادراری، سوند معده نیز دارای سایز بندی و رنگ کاتتر متفاوتی است که در جدول زیر قابل مشاهده می باشد.

سوند معده ۸ سوند معده ۱۰ سوند معده ۱۲ سوند معده ۱۴ سوند معده ۱۶ سوند معده ۱۸
آبی مشکی سفید سبز نارنجی قرمز

از این لوله جهت تخلیه گاز و مواد دفعی در بیمارانی که قادر به انجام این امر پس از اعمال جراحی نیستند استفاده می شود. همچنین در مواردی مانند؛ یبوست، دادن دارو و تنقیه کردن و اجابت مزاج می توان از سوند رکتال (رکتال تیوب) کمک گرفت.

این سوند از مواد مدیکال و گرید پزشکی بالا تولید می شود. در انتهای لوله، سوراخ هایی برای کمک به خروج مایعات به صورت پانچ شده تعبیه شده است.

طریقه تنقیه با رکتال تیوب:

در قسمت ورودی سوند که رنگی است ، مایع یا سرم شست و شو از طریق یک لوله شفاف وارد رکتوم و سپس وارد روده بزرگ می شود. برای تنقیه بدین صورت عمل می شود که:

  1. در مرحله اولیه، پایه سرم را به ست سرم وصل کرده و سوند رکتال و ست سرم را هوا گیری نمایید.
  2. ورودی سوند رکتال را با ماده لغزنده ای مانند ژل لوبریکانت آغشته نمایید.
  3. ابتدا بیمار را بر روی پهلوی چپ بخوابانید. به طوری که زانوی راست او به طرف شکم جمع شود.
  4. دمای مایع (سرم) را اندازه بگیرید. این دما باید حدود ۴۰-۴۳ درجه سانتی گراد باشد.
  5. مشمع و زیر انداز را زیر باسن بیمار قرار دهید.
  6. لبه های باسن را به منظور زاویه دید بهتر مقعد از هم جدا کنید.
  7. سوند رکتال را در حدود ۷ الی ۱۰ سانتی متر وارد مقعد کنید.
  8. کلمپ سرم را بازکنید و عمل تنقیه را انجام دهید.

۴. سوند ساکشن (ساکشن کتتر):

از دیگر سوندهایی که در پزشکی برای تخلیه‌ ترشحات استفاده می شود، سوند ساکشن است. از نظر شکل ظاهری، سوند ساکشن، با سوند نلاتون بسیار شبیه به هم هستند و نباید به اشتباه از هم استفاده شوند. از این وسیله، برای خارج کردن ترشحات داخل نای و مخاط بوسیله اتصال لوله کاتتر به دستگاه ساکشن، استفاده می شود.

تذکر مهم: همانطور که در بالا ذکر شد، ساکشن کتتر با سوند نلاتون شباهت زیادی دارند. تفاوت این دو در چند وجه زیر است.

  • ساکشن کتتر حدود ۱۰ سانت از نلاتون بلند تر است.
  • از سوند ساکشن برای ساکشن کردن ترشحات، خون در نای و لوله تراشه استفاده می شود، درحالی که سوند نلاتون یک سوند ادراری می باشد.
  • انتهای نلاتون بسته بوده و درصورتی که به اشتباه بخواهیم به جای سوند ساکشن، از نلاتون برای ساکشن کردن مخاط نای استفاده کنیم، تمام ترشحات (به دلیل بسته بودن انتهای نلاتون)، در قاعده ریه گیر می کند و باعث انسداد ریوی و مشکلات جدی برای بیمار می شود. بنابراین با وجود ساکشن فراوان، باز هم نیاز به ساکشن کردن است.

ساکشن کتتر در سایزهای مختلف بسته به قطر لوله سوند، و در رنگ کاتتر متفاوت تولید می شوند که در جدول زیر نمایان است.

ساکشن کتتر ۸ ساکشن کتتر ۱۰ ساکشن کتتر ۱۲ ساکشن کتتر ۱۴ ساکشن کتتر ۱۶ ساکشن کتتر ۱۸
آبی سیاه سفید سبز نارنجی قرمز

این سوند برای اندازه‌گیری فشار و نبض قلب درون بطن‌ های قلبی استفاده می‌ شود. سوند قلبی به صورت یک لوله بلند و نازک با یک سری ابزار و حسگرهای خاص طراحی شده است که اطلاعات لازم را از داخل قلب به دست می‌ آورد. استفاده از سوند قلبی در تشخیص و پیگیری بیماری‌ های قلبی بسیار مفید است.

سوند تنفسی نوع بعدی از سوندها است که برای تخلیه مخاط و افزایش هوای مجازی در مجرای تنفسی استفاده می‌ شود. این سوند به صورت لوله‌ای بلند با انعطاف پذیری مناسب طراحی شده است و به طور معمول از طریق دهان یا بینی به داخل مجرای تنفسی وارد می‌ شود. استفاده از سوند تنفسی در درمان بیمارانی که دچار مشکلات تنفسی هستند، مفید است.

سوند عروقی برای دسترسی به عروق و وریدها استفاده می‌ شود. این سوند به صورت لوله‌ای نازک و انعطاف‌ پذیر طراحی شده است که از طریق یک ورید وارد بدن می‌ شود. سوند عروقی معمولا برای تزریق داروها، تغذیه و مانیتورینگ فشار خون در بیماران استفاده می‌ شود.

در این بخش، انواع مختلف سوندها را معرفی کردیم. هر نوع سوند دارای کاربردها و ویژگی‌ های منحصر به فرد خود است که برای تخلیه و مدیریت انواع سیستم‌ های بدن به کار می‌ رود. آشنایی با انواع سوند عروقی، به کادر درمانی کمک می‌ کند تا بهترین مراقبت‌ های بهداشتی و درمانی را به بیماران ارائه دهند و از عوارض و عفونت‌ های مرتبط با سوندها جلوگیری کنند.

گروه پژوهشی ، صنعتی ، بازرگانی تجهیز گستران ابوریحان  به عنوان یکی از به ‌روزترین فروشگاه‌های اینترنتی در زمینه تجهیزات پزشکی می باشد . از پر فروش ترین محصولات این فروشگاه می توان به  : مچ بند دست ، کتف بند ، آرنج بند ، شکم بند ، قوزک بند پا ، گردن بند طبی ، زانو بند طبی و کمر بند طبی اشاره کرد .

1 دیدگاه در “انواع سوند و کاربرد های آن ها

  1. روژین گفت:

    عالیه ممنونمم

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *