همه‌ی ما تا به حال حداقل یک بار را برای انجام سونوگرافی به کلینیک ها مراجعه کرده ایم. اما آیا تاکنون به این نکته توجه کرده بودید که چه عاملی باعث ایجاد تصاویر سونوگرافی و صدای قلب جنین میشود؟ تجهیزگستران ابوریحان به این سوال پاسخ میدهد. در این مطلب آموزشی سعی داریم تا به معرفی ژل سونوگرافی و کاربرد آن در حوزه های مختلف بپردازیم. پیشنهاد میکنیم خواندن این مطلب را از دست ندهید.
ژل سونوگرافی چیست و چرا باید از آن استفاده کرد؟
پژل سونوگرافی یکی از مهم ترین ژل های موجود در بازار است که کاربردهای گسترده ای دارد. این ژل اساس کار و جزء وسایل ضروری کلینیک های سونوگرافی و رادیولوژیست ها می باشد. ژل سونوگرافی که به ژل اولتراسوند یا اولتراسونیک نیز معروف است؛ ژلی بی رنگ، اندکی چسبناک و شفاف است. استفاده از این ژل در سونوگرافی، امری ضروری بوده و بدون آن امکان انجام سونوگرافی و تشکیل تصویر وجود ندارد. این ژل، در واقع یک پل ارتباطی بین پروب دستگاه و پوست بدن برقرار میکند.
بیشتر بخوانید : ژل الکترود چیست ؟
علت در این است که، اگر بخواهیم بطور ساده توضیح بدهیم، امواج سونوگرافی که از نوع امواج صوتی هستند مقاومت(امپدانس) بالایی با هوا دارند و بنابراین به تنهایی نمیتوانند از پروب دستگاه رد شوند.درنتیجه این مواج، برای عبور از هوا به ماده ای نیاز دارند که بتواند این امپدانس را کاهش دهد. در لایه های بافت پوست بدن نیز، لایه های هوا وجود دارد و برای اینکه این امواج بتوانند از بدن رد شوند باید از میان این لایه ها عبور کنند. ژل اولتراسوند سبب مقدور کردن این عامل میشود.ژل سونوگرافی با دارا بودن خاصیت رسانایی، به انتقال سریع امواج به بدن کمک میکند.
پس ابتدا رادیولوژیست مقداری از این ژل را روی بدن میمالد و با کشیدن پروب دستگاه روی بدن و عبور امواج، تصاویر اسکن شده و یا صدای جنین نیز شنیده میشود.مشخصات ژل اولتراسوند:ضخیم ، شفاف و همچنین چسبناک است که این چسبناک بودن باعث می شود ماده به پایین نریزد و ثابت بماند . یک رسانای متوسط است که بین پوست و پروپ یک فضایی ایجاد می کند . موجب منتقل شدن امواج اولتراسوند به بافت ها و قطعه هایی که به تصویر برداری نیاز دارند می شود .خطر الودگی را کاهش می دهد ، محلول در آب است ، بی خطر و بدون بو می باشد. هیچگونه نمک ، الکل و رنگی در آن وجود ندارد. همچنین دارای ویسکوزیته بالایی می باشد که موجب افزایش راندمان کار می شود .
ژل سونوگرافی از چه ترکیباتی تشکیل شده است؟
مهم ترین موارد تشکیل دهنده ژل سونوگرافی، آب است. حلال بودن این ژل، نشان از حجم بالای آب در ساختار آن است. حدود ۸۰ درصد ژل اولتراسوند از آب و مابقی آن از ترکیب چند ماده شیمیایی می باشد. این مواد هیچگونه ضرری برای بیمار و جنین ایجاد نمیکنند. اصلی ترین ترکیبات این به شرح زیر است:
۱- پلی پلین گلیکول: این ماده، در ساخت مواد آرایشی و بهداشتی نیز وجود دارد. از آنجایی که این ماده ، از نظر شیمیایی، یک مولکول خنثی است بنابراین در صورت ترکیب شدن با سایر مواد، هیچگونه واکنشی ایجاد نکرده و کاملا بدون عارضه می باشد.
۲- گلیسیرین: گلیسیرین نیز از دیگر مواد تشکیل دهنده ژل سونوگرافی می باشد. از گلیسیرین برای ساخت انواع ماده ها استفاده میشود. خاصیت نرمی دارد و شیرین است. به عنوان مثال برای تهیه محلول ضد عفونی نیز از گلسیرین استفاده میشود تا اثر خشکی اتانول را کاهش دهد. از دیگر موارد استفاده از گلسیرین، در ساخت اکثر صابون ها می باشد.
۳- فنوکسی اتانول: یک ماده محلول در آب است که در ساخت مواد آرایشی و بهداشتی نیز به کار میرود. لازم به ذکر است در صورت استفاده بیش از حد فنوکسی اتانول در ساخت کلیه مواد، امکان اختلال در سیستم عصبی وجود دارد. اما چون در ژل سونوگرافی به میزان کم از این ماده استفاده شده است، لذا هیچگونه عوارضی ایجاد نمیکند.
یک ژل سونوگرافی خوب چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟
از آنجایی که این ژل در تمامی قسمت های بدن مورد استفاده قرار میگیرد، لذا حتما باید غیر حساسیت زا و سازگار با پوست باشد. میزان غلیظ و رقیق بودن ژل نیز از دیگر فاکتورهایی است که باید در نظر گرفته شود. ژل باید به میزان لازم غلیظ باشد تا هم برای دستگاه سونوگرافی مناسب باشد(ژل های رقیق امکان آسیب رساندن به دستگاه را دارند) و هم در زمان مالیدن روی بدن انقدر شل نباشد که پایین بریزد. وجه به تاریخ تولید و انقضا نیز حتما حتما باید در نظر گرفته شود. ژلهای تاریخ مصرف گذشته میتوانند سبب آلرژی پوستی شوند.
کاربرد ژل سونوگرافی :
علاوه بر انجام سونوگرافی در قسمت های مختلف بدن در موارد زیر نیز از ژل اولتراسونیک استفاده میشود.
۱-فیزیوتراپی ۲-لیزر درمانی ۳- پوست ۴- انکولوژی ۵- سونوگرافی های سینه، واژن و..۶-اورولوژی ۷- دامپزشکی
سوالات متداول:
۱- آیا استفاده از ژل سونوگرافی عوارضی برای بیمار و جنین دارد؟خیر؛ این ژل کاملا از نظر استاندارد مواد تشکیل دهنده، دارای تاییدیه می باشد و هیچگونه عارضه ای ندارد. توجه به این نکته مهم است که همانطور که در بالا ذکر شد، دقت کردن به تاریخ انقضاء ژل بسیار مهم است.
۲- قیمت ژل سونوگرافی چقدر است؟ این ژل به دلیل اینکه درصد بسیار زیادی از مواد تشکیل دهنده اش، آب است؛ قیمت پایینی دارد و در مراکز سونوگرافی هزینه‌ی جداگانه ای بابت این ژل گرفته نمیشود.
۳- تفاوت ژل لوبریکانت با ژل سونوگرافی واژینال چیست ؟
ژل سونوگرافی واژینال همانند ژل سونوگرافی در سایر قسمت های بدن بوده و برای معاینه واژن نیز استفاده میشود، اما ژل لوبریکانت یک ژل روان کننده بوده و برای کاهش درد هنگام رابطه جنسی و کاهش خشکی واژن به کار میرود.
۴- بهترین مارک های ژل سونوگرافی کدام اند؟ امروزه در بازار، برندهای زیادی وجود دارد که باعث تفاوت در قیمت نیز میشود. از معروف ترین برندهای ژل سونوگرافی میتوان به ژل سونوگرافی آکواسان، هپسان و پلی ژل اشاره کرد.
برای خرید ژل سونوگرافی یا خرید ژل الکترود می‌توانید از صفحه دسته بندی این محصولات نسبت به اضافه کردن این محصولات به سبد خرید خود اقدام کنید.