نحوه سوند گذاری
نحوه سوند گذاری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا سوند گذاری غلط می تواند باعث مشکلاتی مانند عفونت ادراری، آسیب به بافت ها، انسداد سوند و درد و ناراحتی شود. سوند گذاری، به فرایندی گفته می شود که در آن یک لوله نازک و انعطاف پذیر به داخل مجرای ادراری یا سایر بخش های بدن برای تخلیه مایعات، تزریق دارو و یا پایش وضعیت بیمار قرار می گیرد. این روش بسته به نوع سوند و هدف استفاده، می تواند به صورت کوتاه مدت یا بلند مدت انجام شود.
هر گونه خطا در نحوه سوند گذاری می تواند باعث عفونت، انسداد یا آسیب به بافت های داخلی شود. برای جلوگیری از این عوارض باید توجه ویژه‌ای به اصول بهداشتی، استفاده از تجهیزات استریل و انجام صحیح مراحل شود.
انواع سوند و کاربرد های آن ها
سوند ها به دسته های مختلفی تقسیم می شوند که هر کدام برای اهداف خاصی طراحی شده‌اند. از جمله انواع سوندها می توان به سوند ادراری (فولی، نلاتون و سوپراپوبیک) برای تخلیه ادرار، سوند معده (نازوگاستریک و گاستروستومی) برای تغذیه و تخلیه محتویات معده، سوند روده برای تخلیه گاز و محتویات روده و سوند وریدی برای تجویز مایعات و دارو ها اشاره کرد. هر کدام از این سوند ها بسته به نیاز و شرایط بیمار انتخاب شده و نقش مهمی در درمان و مراقبت های پزشکی دارند.
سوند ادراری دائمی و موقت
این سوند ها برای تخلیه ادرار از مثانه در مواردی مانند انسداد مجرای ادراری، جراحی های خاص یا بیماری های عصبی استفاده می شود.
- سوند نلاتون: یک سوند موقتی است که برای تخلیه کوتاه مدت ادرار استفاده می شود.
- سوند فولی: یک نوع سوند ادراری دائمی است که با بالون داخلی در جای خود ثابت می شود. معمولا از این سوند برای مدت طولانی (معمولا چند هفته تا چند ماه) استفاده می شود.
- سوند سوپراپوبیک: این سوند از طریق برشی کوچک بر روی شکم، مستقیما به مثانه وارد می شود. این سوند بیشتر برای بیمارانی که نیازمند سوند ادراری دائمی هستند و نمی توانند از سوند ادراری موقت استفاده کنند انتخاب می شود.
- سوند اکسترنال: نوعی سوند غیر تهاجمی است که بر روی سطح پوست قرار می گیرد و برای جمع آوری ادرار در مردان استفاده می شود. به سوند اکسترنال، کاندوم شیت هم گفته می شود.
انواع دیگر سوند ها
- سوند تغذیه‌ای: این سوند ها برای رساندن مواد مغذی به بیماران ناتوان در بلعیدن استفاده می شود.
- سوند وریدی: این نوع سوند جهت تزریق مایعات یا دارو ها به جریان خون استفاده می شود.
- سوند روده: از سوند روده برای تخلیه محتویات روده، تخلیه گاز یا تغذیه بیمارانی که قادر به بلعیدن نیستند، استفاده می شود.
مراحل و نحوه سوند گذاری آقایان
نحوه سوند گذاری آقایان باید دقت و رعایت اصول بهداشتی صورت بگیرد تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری شود. در ادامه، مراحل کامل نحوه سوند گذاری آقایان را شرح می دهیم.
1. آماده سازی تجهیزات و محیط
اولین مرحله نحوه سوند گذاری، آماده سازی تجهیزات آن است. تمام موارد مورد نیاز برای سوند گذاری عبارت‌اند از:
- سوند (معمولا سوند فولی یا نلاتون)
- ژل روان کننده استریل
- سرنگ برای باد کردن بالون سوند (در صورت استفاده از سوند فولی)
- دستکش استریل
- پد های استریل یا پارچه تمیز برای پوشاندن ناحیه
- مواد ضد عفونی کننده (مثل الکل یا بتادین)
- کیسه جمع آوری ادرار
2. شست و شو و آماده سازی بیمار
- بیمار را در وضعیت راحت (نشسته یا خوابیده) قرار دهید. معمولا برای سوند گذاری، بهتر است بیمار به پشت دراز بکشد و پاهایش را باز نمیاد.
- دست ها را به خوبی شسته و دستکش استریل را بپوشید.
- بهتر است به بیمار نحوه سوند گذاری توضیح داده شود و بیمار از اتفاقات با خبر باشد. این کار به آرامش و آمادگی بیمار کمک می کند.
3. ضد عفونی کردن ناحیه تناسلی
با استفاده از پنبه یا گاز استریل، ناحیه تناسلی و مجرای ادراری را به دقت ضد عفونی کنید. بهتر است از مرکز ناحیه به اطراف حرکت کنید تا از انتقال عفونت به قسمت های دیگر جلوگیری شود. حتما اجازه دهید تا مایع یا ژل ضد عفونی کننده خشک شود.
4. وارد کردن سوند
حساس ترین قسمت نحوه سوند گذاری وارد کردن سوند به مجرای ادراری است؛ بنابراین انجام این مرحله نیاز به حساسیت بیشتری دارد.
سوند را به ژل روان کننده استریل آغشته کنید تا ورود آن راحت تر و بدون درد باشد. آلت تناسلی را به آرامی گرفته و آن را کمی بکشید؛ بهتر است مجرای ادراری به سمت جلو قرار بگیرد. سپس سوند را با دقت و به آرامی وارد مجرای ادراری کنید. وارد کردن باید به صورت مستقیم و بدون ایجاد فشار غیر ضروری باشد.
پس از وارد شدن سوند به داخل مثانه، تخلیه ادرار از طریق سوند شروع می شود. هنگامی که ادرار جریان پیدا کند، نشان می دهد که نحوه سوند گذاری به درستی انجام شده است.
5. باد کردن بالون (در صورت استفاده از سوند فولی)
اگر از سوند فولی استفاده می کنید، پس از اطمینان از ورود صحیح سوند به مثانه، باید بالون آن را باد کنید تا سوند در جای خود ثابت بماند. برای باد کردن بالون، از سرنگ استفاده کنید و مقدار مشخصی از محلول استریل (معمولا 10 میلی لیتر) را به داخل بالون وارد کنید. پس از باد کردن بالون، مطمئن شوید که سوند ثابت است و جا به جا نمی شود.
6. تثبیت سوند
سوند را به آرامی و با دقت ثابت کنید. برای جلوگیری از حرکت آن می توانید سوند را با چسب به ران بیمار متصل کنید. توجه کنید که ادرار باید به راحتی و بدون انسداد از سوند عبور کند.
7. اتصال به کیسه جمع آوری ادرار
سوند را به کیسه جمع آوری ادرار متصل کنید و کیسه را در موقعیت مناسب قرار دهید تا ادرار به درستی تخلیه شود. اطمینان حاصل کنید که کیسه در سطح پایین تری از بدن قرار گیرد تا از بازگشت ادرار جلو گیری شود.
مراحل و نحوه سوند گذاری بانوان
نحوه سوند گذاری بانوان، به دلیل آناتومی خاص دستگاه تناسلی و مجرای ادراری آن ها، نیازمند دقت و رعایت اصول بهداشتی ویژه‌ای است تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری شود. در ادامه مراحل کامل نحوه سوند گذاری بانوان گفته شده است.
1. آماده سازی وسایل مورد استفاده و محیط کار
اولین مرحله نحوه سوند گذاری، آماده سازی وسایل مورد استفاده برای سوند گذاری بانوان است. تمام وسایل مورد نیاز برای سوند گذاری بانوان عبارت‌اند از:
- سوند (معمولا سوند از فولی یا نلاتون استفاده می شود)
- ژل روان کننده استریل جهت کاهش درد در هنگام وارد کردن سوند
- سرنگ برای باد کردن بالون سوند (در صورت استفاده از سوند فولی مورد نیاز است)
- دستکش استریل برای جلوگیری از انتقال باکتری ها
- پارچه تمیز یا پد استریل برای پوشاندن ناحیه تناسلی
- مواد ضد عفونی کننده مثل الکل یا بتادین
- کیسه مخصوص جمع آوری ادرار
2. شست و شو دستان و آماده سازی بیمار
بیمار را به حالت خابیده دراز کرده و پاهایش را به سمت بیرون باز کنید تا دسترسی به ناحیه تناسلی آسان تر باشد. برای کاهش استرس و آمادگی بیمار، بهتر است مراحل و نحوه سوند گذاری بانوان را برای او شرح دهید. پس از انجام این موارد، دستان خود را به خوبی شسته و دستکش استریل را بپوشید.
3. شست و شو و ضد عفونی ناحیه تناسلی
از پد یا گاز استریل برای ضد عفونی کردن ناحیه تناسلی استفاده کنید. این کار باید از جلو به سمت عقب (از مجرای ادراری به سمت مقعد) انجام شود تا از انتقال باکتری ها از ناحیه مقعد به مجرای ادراری جلوگیری شود. ناحیه تناسلی، به خصوص دهانه مجرای ادراری را ضدعفونی کنید و اجازه دهید ضدعفونی کننده خشک شود.
4. وارد کردن سوند به مجرای ادراری
برای راحتی در وارد کردن سوند به مجرای ادراری، سوند را به روان کننده آغشته کنید. دهانه مجرای ادراری بانوان معمولا در ناحیه بین فرج و مقعد قرار دارد. با استفاده از انگشتان لابیا ها (لبه های واژن) را کنار بزنید تا دهانه مجرای ادراری مشخص شود.
سوند را به آرامی وارد مجرای ادراری کنید. ورود سوند به مجرای ادراری باید بدون فشار و به صورت مستقیم باشد. وقتی سوند به داخل مثانه وارد شد، ادرار باید شروع به خارج شدن کند. اگر ادرار مشاهده شد، نشان می دهد مراحل و نحوه سوند گذاری به درستی طی شده است.
5. باد کردن بالون سوند فولی (در صورت استفاده از آن)
در صورتی که از سوند فولی استفاده می کنید، پس از اطمینان از قرار گیری صحیح سوند در مثانه، باید بالون آن را باد کنید تا سوند در جای خود ثابت بماند. برای این کار، از سرنگ استفاده کرده و مقدار معینی از محلول استریل (که معمولا 10 میلی لیتر است) را به داخل بالون وارد کنید. پس از باد کردن بالون، بررسی کنید که سوند به درستی ثابت شده و حرکت نمی کند.
6. تثبیت محل سوند
سوند باید با دقت در جای خود ثابت شود. برای جلوگیری از حرکت آن بهتر است سوند را با چسب به ران بیمار متصل کنید. توجه کنید که ادرار باید بدون انسداد از سوند عبور کند.
7. اتصال سوند به کیسه ادرار
سوند را به کیسه جمع آوری ادرار متصل کنید و کیسه را در موقعیت مناسب قرار دهید تا ادرار به درستی تخلیه شود. اطمینان حاصل کنید که کیسه در سطح پایین تری از بدن قرار گیرد تا از بازگشت ادرار جلوگیری شود.